Twee decennia geleden gebeurde er iets opmerkelijks in de fotografie. We deelden ons leven in toenemende mate op een heel nieuwe manier. We begonnen niet alleen veel foto’s te maken van onze vrienden en plaatsen die we bezochten, maar ook van onszelf. Sindsdien is de selfie niet meer weg te denken uit onze digitale cultuur.
De term ‘selfie’ is relatief nieuw, maar het verlangen om onszelf vast te leggen heeft diepe historische wortels. In de middeleeuwen en Renaissance namen schilders zichzelf subtiel op in groepsportretten. Vandaag de dag zien we zwaar gefilterde en gecureerde selfies. Zelfportretten zijn altijd meer geweest dan alleen een weergave van het uiterlijk. Ze dienen als een middel om onszelf te ontdekken, om onszelf te identificeren met onze cultuur en samenleving en zelfs om onze identiteit te herdefiniëren en maatschappelijke normen uit te dagen.
Maar selfies gaan niet alleen over persoonlijke expressie. Ze zijn ook een manier geworden om onszelf in de online wereld te plaatsen. En als we onszelf online zetten, worden onze privacy en veiligheid vaak over het hoofd gezien. Terwijl we de selfie-cultuur onder de loep nemen, kijken we ook naar manieren om je privacy te beschermen, waaronder de voordelen van het gebruik van een VPN, die kan helpen om je ware locatie privé te houden op sociale platforms.
Kom alles te weten over de evolutie van de selfie, ontdek de nieuwste trends en leer hoe je je gegevens kunt beschermen wanneer je je foto’s online deelt.
De evolutie van de selfie
Het concept van de selfie heeft een lange weg afgelegd sinds zijn bescheiden oorsprong in 1839, toen Robert Cornelius ’s werelds eerste fotografische zelfportret vastlegde. Het duurde echter tot de komst van smartphones, vooral die met camera’s aan de voorkant, voordat selfies echt van de grond kwamen en ingeburgerd raakten in onze cultuur.
De eerste selfies
De begindagen van selfies zagen hun opkomst als profielfoto’s op platforms zoals MySpace. Deze eerste selfies waren, naar hedendaagse maatstaven, vaak foto’s van lage kwaliteit die voor spiegels werden genomen met mobiele telefoons zonder internettoegang. Omdat ze voornamelijk werden gebruikt als profielfoto’s op opkomende sociale mediaplatforms waren de eerste selfies zorgvuldig geposeerd en bevatten ze voornamelijk gezichten van gebruikers.
Sociale media als katalysator
In het begin van de jaren 2000 begonnen, naast de vooruitgang in mobiele telefoontechnologie, sociale mediaplatforms op te bloeien. Daardoor ontstond er een ruimte waarin mensen hun persoonlijke momenten konden delen en konden bijdragen aan de groeiende online cultuur. Dit was de katalysator voor de geboorte van de moderne selfie zoals we die nu kennen, met de beruchte duckface en andere uitlopers zoals de ‘sparrow face’ en ‘fish gape face’.
Gouden tijdperk
Het midden van de jaren 2010 was een gouden tijdperk voor selfies. In 2013 werd ‘selfie’ uitgeroepen tot het woord van het jaar door het Britse Oxfordwoordenboek, maar ook in Nederland en België datzelfde jaar door Van Dale. Daarmee werd het culturele belang van de term bevestigd. Een jaar later bereikte de term ‘selfie’ zijn grootste populariteit — er werd meer naar gezocht op Google dan ooit tevoren — met sociale mediaplatforms zoals Instagram en Facebook die overspoeld werden met verschillende trends en uitdagingen. Deze toename in interesse ging gepaard met de introductie van gadgets om selfies te maken, zoals selfiesticks en ringlampen. Ondertussen begonnen beroemdheden de selfiecultuur op grote schaal te omarmen, met grote selfiemomenten zoals de Oscarselfie van Ellen Degeneres, de #wokeuplikethis-trend en de wc-selfie van Kylie Jenner op het Met Gala.
Weerstand tegen selfies
In de zoektocht naar innovatieve methoden om selfies te maken, waagden sommige mensen zich op gevaarlijk en zelfs illegaal terrein. De opkomst van selfies op daken en selfies met wilde dieren brachten aanzienlijke risico’s met zich mee. Selfiesticks zijn zelfs verboden op bepaalde toeristische bestemmingen, bijvoorbeeld voor de veiligheid (zoals in musea) of omdat ze zoveel overlast veroorzaken. Helaas blijft het aantal selfiegerelateerde verwondingen en sterfgevallen toenemen. Sommigen riskeren hun leven om de ‘perfecte’ foto te maken. Dat roept de vraag op of onze ijdelheid in het digitale tijdperk niet te ver is gegaan.
Tijdperk van activisme en bodypositivity
Eind jaren 2010 begonnen mensen selfies steeds meer te gebruiken om hun politieke voorkeur uit te drukken en sociale doelen te steunen, zoals #metoo en de #icebucketchallenge. Maar ook om de stem van minderheidsgroepen te versterken en liefdadigheidsdoelen te promoten.
Selfies verschoven vervolgens naar het tonen van authenticiteit, met looks zonder make-up, het promoten van bodypositivity, het gebruik van minder filters en het vermijden van geënsceneerde poses. Er zijn twee recente selfietrends. Bij de 0,5-selfies maken mensen openhartige foto’s met behulp van de ingebouwde 0,5x ultragroothoeklens aan de achterkant van hun telefoon. Daardoor kun je het resultaat niet zien totdat je de foto hebt genomen. De andere huidige trend is de verkeersspiegel-selfie. Daarbij worden vervormde selfies genomen met behulp van een reflectie in een bolle spiegel. Het doel van die trends is om imperfectie te omarmen en het moment in zijn ruwe vorm te documenteren.
Gen Z neemt meer selfies dan elke andere generatie
Volgens een recent rapport van Eksposure, een bedrijf dat gespecialiseerd is in fotografie en design, worden er wereldwijd elke dag ongeveer 93 miljoen selfies genomen. Dat zijn heel wat getuite lipjes en vredestekens! Terwijl millennials de trend populair maakten, heeft Gen Z het naar een hoger niveau getild door meer selfies te nemen dan welke andere leeftijdsgroep dan ook.
Uit een recent onderzoek blijkt dat Gen Z gemiddeld 3,16 selfies per week neemt. Dat is bijna 2,5 keer zoveel als millennials, die gemiddeld 1,37 selfies per week nemen. Gen Z is ook verantwoordelijk voor trending poses, zoals de ‘smize’ (lachende ogen in plaats van een getande grijns), 0,5-selfies en de verkeersspiegel-selfie.
Daarnaast nemen vrouwen meer selfies dan mannen bij elke generatie, behalve bij de boomers, die om te beginnen niet zo veel selfies nemen. Mannelijke boomers nemen iets meer selfies dan vrouwelijke, respectievelijk 0,5 selfies per week versus 0,4 selfies per week.
Gen Z neemt de meeste selfies van alle mannelijke generaties (gemiddeld 2 per week), maar Gen Z-vrouwen spannen de kroon met meer dan 4 selfies per week. Dit is twee keer zoveel als millennial vrouwen, die 1,5 selfies per week nemen en Gen X vrouwen die 1 selfie per week nemen.
Selfies per week op generatie en geslacht
| Generatie | Vrouw | Man |
| Gen Z (geboren tussen 1997 en 2012) | 4,08 | 2,23 |
| Millennials (geboren tussen 1981 en 1996) | 1,54 | 1,19 |
| Gen X (geboren tussen 1965 en 1980) | 0,98 | 0,66 |
| Babyboomers (geboren tussen 1946 en 1964) | 0,41 | 0,53 |
Bron: Shiny smile
De Filippijnen is het land dat de meeste selfies neemt, gevolgd door de VS
Als het gaat om wie waar de meeste selfies neemt, zijn volgens recente statistieken van Eksposure de Filippijnen koploper. Voor elke 100.000 mensen in de stad Pasig, die de eerste plaats op de lijst inneemt, maken er 258 regelmatig selfies. Daarna volgen Manhattan, New York, in de VS, waar 202 op de 100.000 mensen een selfie nemen. En Miami, Florida, waar 155 op de 100.000 mensen beweren een selfie te nemen.
Uit statistieken van enkele jaren geleden bleek zelfs dat 62% van de mensen in de VS ooit een selfie had genomen. De jongste leeftijdsgroep, 18 tot 34 jaar, telde de meeste selfienemers, met 82%.
Van de 35- tot 54-jarigen had 63% een selfie genomen, terwijl 44% van de 55-plussers dat had gedaan.
De psychologie van selfies
In het tijdperk van sociale media is de selfie een alomtegenwoordige vorm van zelfexpressie geworden. Het heeft talloze debatten ontketend en zowel bewondering als kritiek gegenereerd. Velen beweren dat selfies een uiting zijn van narcisme of een wanhopige schreeuw om aandacht. Maar als je beter kijkt, zie je een ander beeld …
Een onderzoek uitgevoerd aan de Ohio State University weerlegt de heersende opvatting dat selfies uitsluitend worden gedreven door narcistische neigingen. Het onderzoek toont aan dat mensen de neiging hebben om zichzelf in foto’s op te nemen als ze de betekenis van een gebeurtenis willen overbrengen. Dit is omdat ze zich de fysieke ervaring van de gebeurtenis willen herinneren.
Impact van selfies op mentale gezondheid
Ondertussen blijft de impact van selfies en sociale media op de geestelijke gezondheid een onderwerp van discussie. In de media worden selfies en blootstelling aan sociale media vaak afgeschilderd als boosdoeners die verantwoordelijk zijn voor een dalend mentaal welzijn. Onderzoek over dit onderwerp laat echter een genuanceerder beeld zien. Uit een onderzoek van de Universiteit van Londen bleek bijvoorbeeld dat 12% van de mensen vond dat sociale media een negatieve invloed hadden op hun gevoel van eigenwaarde. Dat terwijl 10% aangaf dat het hun zelfvertrouwen juist een boost gaf.
De relatie tussen selfies, gevoel van eigenwaarde en geestelijke gezondheid is echter complex. Uit een onderzoek met meer dan 3.000 respondenten uit het Verenigd Koninkrijk bleek dat maar liefst 71% van de mensen niet bereid is om een foto van zichzelf online te delen zonder deze eerst te bewerken. Het gebruik van bewerkingstools benadrukt het verlangen om online een perfecte versie van jezelf te presenteren.
Ongeveer 8% gebruikt Instagram om selfies te bewerken, terwijl twee derde daar de app Facetune voor gebruikt. Zij doen dit om huidimperfecties te verbergen en gelaatstrekken aan te passen.
Filters spelen ook een belangrijke rol bij het vormgeven van online verschijningen. Zowel mannen als vrouwen gaven toe af en toe filters te gebruiken om hun aantrekkelijkheid te vergroten. Vrouwen bleken echter vaker filters te gebruiken: 9 op de 10 gaf toe filters te gebruiken bij het plaatsen van selfies op sociale media.
De selfie als vorm van zelfexpressie
Het valt niet te ontkennen dat sociale media onrealistische verwachtingen kunnen wekken en een negatieve invloed kunnen hebben op de geestelijke gezondheid. Maar het is net zo belangrijk om te erkennen dat sociale media een platform kunnen zijn voor zelfexpressie en begrip. Voor veel mensen bieden sociale media een ruimte waar ze vrijuit hun gedachten, emoties en ervaringen kunnen uiten. Ze kunnen er gehoord en begrepen worden, wat hun mentale welzijn kan bevorderen.
Daarom gaat de psychologie van selfies verder dan een eenvoudig narcistisch verhaal. Selfies zijn geëvolueerd tot een veelzijdige vorm van zelfexpressie, waarmee mensen betekenisvolle momenten in hun leven kunnen vastleggen en overbrengen. Hoewel de invloed van sociale media op de geestelijke gezondheid complex blijft, kunnen selfies dienen als een instrument voor empowerment, zelfreflectie en verbinding.
De toekomst van selfies
In het tijdperk van de evoluerende selfiecultuur kan de invloed van Gen Z niet over het hoofd worden gezien. Ze hebben zich ontpopt als rebellen, die een revolutie teweegbrengen in de kunst van selfies door de traditionele schoonheidsnormen uit te dagen en te vragen om meer authenticiteit. De opkomst van trends als 0,5- en no-make-up-selfies illustreren hun vastberadenheid om los te komen van geënsceneerde beelden.
Als we naar de toekomst kijken, wordt het duidelijk dat selfies een prominente positie zullen blijven innemen in het sociale medialandschap, maar (hopelijk) met een dieper doel. Naast het vastleggen van momenten van persoonlijke expressie, zullen selfies waarschijnlijk steeds meer worden gebruikt om sociale doelen te promoten en te ondersteunen.
Bonus: bescherm je privacy als je selfies online deelt
Nu het delen van selfies online wijdverspreid is, is het cruciaal om op te letten voor potentiële veiligheids- en privacyrisico’s. Volg deze best practices om je privacy te beschermen terwijl je je kiekjes online deelt:
1. Schakel geotagging uit
De meeste smartphones hebben een automatische geotagging-functie die de locatie vastlegt waar je foto’s zijn genomen. Geotagging kan echter een risico vormen voor je privacy omdat het je bewegingen en verblijfplaats onthult aan iedereen die toegang heeft tot deze informatie. Om je privacy te beschermen, kun je de optie voor geotagging handmatig uitschakelen in de instellingen van je apparaat.
2. Ga na wat er op de achtergrond te zien is
Bij het nemen van selfies of het vastleggen van foto’s is het belangrijk om rekening te houden met de objecten of locaties die zichtbaar zijn op de achtergrond. Soms kunnen deze elementen onbedoeld te veel persoonlijke informatie vrijgeven, waardoor je privacy in gevaar kan komen. Vermijd om persoonlijk identificeerbare documenten zoals ID’s of paspoorten in je selfies op te nemen. Wees daarnaast voorzichtig met het delen van vakantiefoto’s op sociale media terwijl je weg bent, omdat dit criminelen kan laten weten dat je woning onbewaakt is.
3. Verwijder metadata van je foto
Elke foto die je neemt bevat metadata, die details bevatten over de exacte tijd en locatie waar de foto is genomen. Je kunt deze gegevens verwijderen door naar de bestandseigenschappen te gaan. Zo kun je jouw privacy verder beschermen en voorkomen dat je locatie onbedoeld bekend wordt gemaakt.
4. Houd altijd je VPN aan
Een VPN houdt je IP-adres en locatie privé van websites en diensten, inclusief sociale mediaplatforms. Een van de handigste manieren om een VPN te gebruiken is een VPN-router zoals de Aircove van ExpressVPN. Deze zorgt voor de beveiliging van al je apparaten in je thuisnetwerk. Een VPN-router versleutelt je internetverbinding op al je apparaten. Zelfs op apparaten die normaal gesproken niet compatibel zijn met VPN-apps, zoals smart-tv’s en spelcomputers.
